Sinds 2003 kent de wet met de wettelijke verdeling een regeling, die in een wijze van afwikkeling van een nalatenschap voorziet, wanneer de erflater een echtgenoot en één of meer kinderen als erfgenamen achterlaat. De wettelijke verdeling is het vervolg op de ouderlijke boedelverdeling, die anders dan de wettelijke verdeling, in een testament moest worden opgenomen.
Ongestoord verder leven
Nog meer dan bij de ouderlijke boedelverdeling, draait het bij de wettelijke verdeling om het belang van de langstlevende echtgenoot. De bedoeling van de wettelijke verdeling is om de langstlevende ongestoord verder te kunnen laten leven. Om dat mogelijk te maken verkrijgt de langstlevende van rechtswege alle goederen van de nalatenschap van de overledene.
De kinderen van de overledene krijgen (slechts) een geldvordering op de langstlevende ter hoogte van de waarde van hun erfdeel. De hoogte van de geldvordering van de kinderen wordt bepaald aan de hand van het aandeel van de kinderen in de totale waarde van de nalatenschap. De geldvordering is pas opeisbaar na het overlijden van de langstlevende, dan wel diens faillissement of toepasselijkheid van de WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen). Dat de vordering niet opeisbaar is hangt samen met het al in 1945 door de Hoge Raad uitgesproken uitgangspunt dat de langstlevende verzorgd moet achterblijven en zoveel mogelijk het bestaande leefpatroon moet kunnen voortzetten.
Het criterium verzorgd achterblijven heeft zich door de jaren heen ontwikkeld tot het huidige in de wet opgenomen uitgangspunt, dat de langstlevende ongestoord verder moet kunnen leven. In dat kader is logisch dat de langstlevende van rechtswege de goederen van de nalatenschap verkrijgt. Van een verdeling in letterlijke zin is dan ook geen sprake. Populair gesteld krijgt de langstlevende alle roerende zaken en de financiële middelen van erflater. De kinderen hebben geen recht op de roerende zaken, maar krijgen een geldvordering, die is afgeleid van de waarde van de nalatenschap.
Aanpassingen
De wettelijke verdeling is mede daarom interessant dat u deze middels een testament op onderdelen naar eigen smaak kunt aanpassen. U kunt de onderlinge erfdelen van de erfgenamen wijzigen, u kunt uw kinderen onterven (zolang er maar één overblijft) en u kunt uw stiefkind in de nalatenschap betrekken, door deze tot erfgenaam te benoemen. Ook kunt u de opeisbaarheid van de geldvorderingen van de kinderen uitbreiden, bijvoorbeeld door te bepalen dat de vorderingen uitbetaald kunnen worden ingeval van een vertrek naar een verpleegtehuis. Ook is het mogelijk de hierna te noemen wilsrechten van de kinderen te beperken of helemaal uit te sluiten.
Binnen een bepaalde bandbreedte kunt u dus de wettelijke verdeling naar eigen believen inrichten. Niettemin heeft de langstlevende de mogelijkheid de wettelijke verdeling binnen drie maanden na het overlijden ongedaan te maken. Het gevolg daarvan is dat de langstlevende en de kinderen gelijkwaardige erfgenamen zijn en dat de nalatenschap verdeeld moet worden tussen alle erfgenamen gelijkelijk. Van bescherming van de langstlevende is dan geen sprake meer.
Stiefoudergevaar
De wettelijke verdeling betekent dat de kinderen moeten wachten op uitbetaling van het erfdeel en verdeling van de roerende zaken, ook de familiestukken met emotionele waarde. Er bestaat zelfs een kans dat u deze stukken helemaal niet ontvangt, bijvoorbeeld wanneer de langstlevende hertrouwt en de wettelijke verdeling ook op deze nieuwe situatie van toepassing is. Het kastje van opa of uw oude wiegje steken over naar de familie van de langstlevende stiefouder en verdwijnen daarmee uit uw familie. Dit fenomeen staat bekend als het stiefoudergevaar.
Vanwege het stiefoudergevaar zijn in de wet voor de kinderen wilsrechten opgenomen. Op grond van een wilsrecht kan een kind onder omstandigheden verlangen dat de langstlevende bepaalde roerende zaken met een maximale waarde ter hoogte van de geldvordering aan hem of haar overdraagt, al dan niet met behoud van een vruchtgebruik ten behoeve van de langstlevende. Een wilsrecht biedt het kind daarmee de mogelijkheid een bepaald familiestuk op te eisen, zodat dit voor de familie behouden blijft. Dit recht is niet absoluut. Zoals eerder al aangegeven is het mogelijk de wilsrechten middels een testament te beperken of zelfs helemaal uit te sluiten.
Kortom
Wanneer u wordt geconfronteerd met de wettelijke verdeling als wijze van afwikkeling is het van belang dat u zich realiseert dat het vooral om de langstlevende gaat. De andere erfgenamen hebben niettemin ook rechten en ook om fiscale redenen is het goed dat u hierbij stilstaat. Het kan ook zijn dat de wettelijke verdeling in de gegeven situatie niet de meest geschikte methode is. In dat geval kan voor een ongedaanmaking worden gekozen.
Gegeven de korte termijn is het verstandig uw opties zo snel mogelijk te overwegen. Ingeval van nadere vragen bent u van harte uitgenodigd contact met mij op te nemen voor het maken van een vrijblijvende afspraak.
